061120 – duw melk

HerinneRing 00377

Zo vader, zo zoon. Een begrip dat in de loop der tijd wel enigszins heeft ingeboet. Vanzelfsprekend haast vroeger dat de kinderen een onderdeel vormden van de nering van pa (of moe). We zien hier Jan Derlagen met zijn zoons Wim en Klaas bij de handkar vol met bussen melk. Vader Derlagen heeft de overbekende maatbeker in de hand, waarmee de melk uit de bussen in de pannetjes of melkkokers van de klanten werd geschept. We weten ook dat dit plaatje op de Kerkstraat werd geschoten. Rest nog de vraag of iemand ons kan helpen aan het juiste nummer daar en eventueel het jaartal? We zijn benieuwd.

061119 – Historisch Bekeken (53-2)

Modern machinaal melken
(vervolg van gister)

Herenboer
Mijn voorvader mag met zijn vijf koeien zondermeer een keuterboer genoemd worden. Mijn schoonvader molk vroeger met de machine ongeveer 25 tot 30 koeien en daarmee was het een flink bedrijf. Ook de boerderij, met een dubbel vierkant, paste bij het bedrijf van een herenboer. In een stolpboerderij vormt het middenstuk, het vierkant, de opslagplaats voor het hooi. De koeien staan in de winter rondom het vierkant en krijgen dan het hooi uit het vierkant gevoerd. Een stolpboerderij met een dubbel vierkant kon dan ook tweemaal zoveel hooi bevatten en in de wintermaanden konden daardoor ook tweemaal zoveel koeien gevoerd worden. Zonder machines waren er zeker drie of vier knechten noodzakelijk om het bedrijf te runnen. Maar met melkmachine en tractor was één knecht meer dan voldoende.

Gesleep
Die moderne melkmachine van vroeger bestond uit een vacuümpomp, een staande ketel waarin de melk werd opgevangen en een melkklauw met de tepelhouders. Het was altijd een heel gesleep met ketels en melkbussen. Maar tijden veranderen en het gesleep is een stuk minder geworden. Vroeger stonden de koeien in de stal vast en mocht de boer en zijn knecht het werk doen. Nu lopen de koeien los en kunnen ze zelf naar de melkstal lopen. Via de vaste melkinstallatie loopt de melk rechtstreeks in de melktank die enkele keren per week met de tankwagen wordt geleegd. De melkbussen zijn ook verdwenen en in sommige melkstallen is zelfs de melker in rook opgegaan. De melkrobot heeft dan het werk van de melkmachine en de melker overgenomen. De koeien heten ook geen Jacoba 23 of Trees 16 meer. Ze zijn vooral te herkennen aan het zendertje om hun nek en de enorm grote gele nummerplaten in hun oren. Het zendertje stuurt de melkrobot en de voederautomaat aan en daardoor kan een moderne boer nu vooral achter zijn computer blijven zitten. Zo kan hij zien welke koeien er al gemolken zijn en hoeveel melk zij gegeven hebben. Maar toch blijft melk een heerlijk natuurproduct, alleen met wat minder natuur dan vroeger.

Deze tweewekelijkse rubriek is eerder verschenen in het Noord-Amsterdams Nieuwsblad en het Zaans Stadsblad en wordt verzorgd door Rob Veenman van de Oudheidkamer Oostzaan, bereikbaar via r.veenman@vpcconsult.nl en via postbus 558, 1440 AN Purmerend. Tips, verhalen, meldingen over historische activiteiten en dergelijke zijn van harte welkom.

061118 – Historisch Bekeken (53-1)

Modern machinaal melken

Enige tijd geleden waren mijn schoonouders vijftig jaar getrouwd en dat was voor de familie aanleiding eens in de schoenendozen met oude foto’s te duiken. De bovenstaande foto was daarbij een van de vondsten: mijn schoonvader zittend onder de koeien. Hij was een van de eersten in de regio die een melkmachine en een tractor aanschafte en daardoor kon hij op een moderne manier machinaal melken. Zo voltrok ook op de boerderij de mechanisatie en werden de knechten door machines vervangen.

Keuterboer
Ook een van mijn eigen voorvaderen van vaders kant had aan het eind van de negentiende eeuw een klein boerenbedrijf. Hij molk ongeveer vijf koeien en meer was eigenlijk voor een eenmansbedrijf ook niet mogelijk. Koeien moeten nu eenmaal gemolken worden en met de hand melken neemt flink wat tijd en kracht in beslag. Een goede melker kon vijf tot tien koeien op deze manier melken. Nu zou dat niet meer lukken omdat de huidige koeien veel meer melk geven en daarnaast zijn zij niet meer gewend aan het handmelken. Vroeger bleef een goede melkkoe stilstaan als zij gemolken werd. Ook als een kalf bij zijn moeder drinkt, blijft de koe tenslotte stilstaan. Maar helaas zijn er ook genoeg vervelende koeien die beginnen te trappen onder het melken. De oplossing was dan de spanriem of het spantouw waarmee de achterpoten vastgebonden werden (vervolg morgen)

Deze tweewekelijkse rubriek is eerder verschenen in het Noord-Amsterdams Nieuwsblad en het Zaans Stadsblad en wordt verzorgd door Rob Veenman van de Oudheidkamer Oostzaan, bereikbaar via r.veenman@vpcconsult.nl en via postbus 558, 1440 AN Purmerend. Tips, verhalen, meldingen over historische activiteiten en dergelijke zijn van harte welkom.

061117 – sjouw melk

HerinneRing 02174

Legendarisch melkmeisje uit Oostzaan, ze zal een jaar of zeventien geweest zijn toen ze alle dagen in Amsterdam melk ventte met twee emmers aan het juk trap op trap af, brug op brug af. Klasina Lust, later getrouwd met schoenmaker Eijdenberg. Maar ze verdiende er behoorlijk mee, f 1,75 per week. Met de Oostzaner boot ging ze heen en weer.

061114 – Goed Melken

HerinneRing k00276

Zo, we hebben de lauweren, waar we op wilden gaan zitten, definitief weer in de kast opgeborgen, want zelden hebben we het zo druk gehad als na de publicatie van ons laatste boek.
Het houdt niet op en we hebben de inrichting van het pand aan de Leliestraat voorlopig ook maar aangepast aan de grote hoeveelheid enthousiaste binnenlopers.
Geïnspireerd door wat er allemaal in deze laatste Historische Uitgave Oostzaan over Amsterdamse branie en Oostzaanse melk te lezen is, werd ons dit krantenbericht uit de dertiger jaren gebracht.
Als u op het plaatje klikt, kunt u er in vergrootte vorm ook in meelezen. Het verleden komt naar ons toe 🙂

061113 – uit de hoogte

HerinneRing 061113

Min of meer dezelfde plek, maar een totaal ander standpunt. Duidelijk te zien is hier nog een “oude” hangplek, maar zo werd dat vroeger niet genoemd. Toen heette dat nog beursen.

061112 – altijd wat

HerinneRing 07652

Wat is hier nu nog te vragen?
Heel duidelijk zien we de Kerkbuurt met op de achtergrond het gemeentehuis. De foto is gemaakt rond 1925 en hier kuiert Pieter Janszoon Onrust (1849-1933) richting het Zuideinde.
Mij intrigeert het pakje dat hij onder de linkerarm draagt.
Op deze afbeelding is Piet al ruim 75 jaar oud, hij zal toch niet zijn “stikkesak” bij zich hebben?

061111 – kalkputten

HerinneRing 07669

Het een brengt ’t ander, lijkt het wel. Zo komen foto en object in directe verbinding.
Links het laatste eiernetje, ongebruikt, en met de hand gemaakt door Trijntje Goede *1890 aan het eind van de dertiger jaren als huisvlijt. Rechts een dergelijk net in gebruik bij het uitscheppen van de eieren uit een kalkput bij de fa Lukken.