Lappen vol smart
In veel winkels en winkelcentra worden we constant en
ongevraagd vermaakt met achtergrondmuziek. Maar veel
draaiorgels en straatmuzikanten zijn helaas uit beeld
verdwenen. Vroeger brachten de straatzangers hun fraaie
liederen op dorpspleinen ten gehore, waarbij de toeschouwers
het verhaal konden volgen doordat de zanger een grote lap met
plaatjes en teksten bij zich had: lappen vol smart. Zingend
wees de zanger dan op het juiste plaatje, terwijl naderhand
pamfletten met dezelfde plaatjes voor een cent werden
verkocht: de centsprenten. Tegenwoordig horen we de
smartlappen alleen nog maar via de radio of via de CD-speler,
maar gelukkig kunnen we sinds kort wel 15.000 straatliederen
via internet raadplegen.
Wegduiken
In mijn jeugd was het altijd druk aan de deur. De melkboer, de
bakker, de verzekeringsagent, de huurbaas, de schillenboer, de
kolenboer. De trekbel rinkelde geregeld om gewenst en
ongewenst bezoek aan te kondigen. Maar ook het draaiorgel en
de straatmuzikant kwamen nog regelmatig langs de deur. Als
klein kind hoorde je al van verre de muziek aankomen en dan
wist je ook dat op een gegeven ogenblik de deurbel zou
klinken. Vooral het draaiorgel gaf daarbij altijd veel
vrolijkheid en plezier. Helaas gold dat niet voor de
straatmuzikant die met zijn trekorgel, met zijn harmonica,
langs de deuren trok. Het was een kleine groezelige man, met
pet en een geheel versleten jasje. Hij speelde geen muziek,
maar produceerde geluid. Gelukkig was er één voordeel bij,
de man zong niet. Veel zal de man niet opgehaald hebben, want
veel deuren bleven voor hem gesloten. Maar bij ons kreeg hij,
hoogstwaarschijnlijk vanuit medelijden, altijd een klein
bedrag en onze voordeur werd dan ook nooit overgeslagen. Als
kinderen stelden we het bezoek van de man en zijn muziek niet
op prijs en als we alleen thuis waren, dan doken we bij de
eerste klanken onmiddellijk weg. Dan was er zogenaamd niemand
thuis, maar voordat onze straatmuzikant dat in de gaten had,
had hij onze oren al minutenlang met zijn gepiep gepijnigd.
016 Een centsprent. Uit De Polder Oostzaan (1979)
Nieuwsberichten
Al in de zestiende eeuw verdienden professionele zangers hun
brood door liederen vol smart te zingen. Maar niet alleen het
menselijk leed kwam daarbij aan bod. Veel liederen gingen ook
over actuele zaken. De bloederigste moorden, de grootste
rampen, de malversaties en buitenechtelijke relaties van
koningen en staatslieden. De straatzangers zorgden er zo voor
dat ook het laatste nieuws verspreid werd. Door de teksten op
papier te verkopen, verdienden de zangers een centje bij en
dankzij deze liedbladen kennen we nu nog veel van deze
liederen en verhalen. De bovenstaande illustratie is een
centsprent van enkele eeuwen oud en het is een vroege
uitvoering van Goede Tijden, Slechte Tijden. De prent verhaalt
over de vrijage van Crelis en Maertje van Oossaan. Crelis
maakt van het vrijen een begin en na een aantal belevenissen
eindigt het verhaal met “Getrouwt is nu het lieve paer”.
Veel later verdwijnen de zangers van de straat en treden ze
vooral op bij feesten en partijen. Sinds enkele dagen kunnen
we via internet (www.geheugenvannederland.nl) alle liedbladen
raadplegen zoals die in de officiële archieven voorkomen. En
daarbij vinden we ook het fraaie liedblad met de teksten
“Bloemen van Hawaiï” met op de omslag een portrettekening
van de zanger en verkoper van de liedbladen: Cees Nat uit
Oostzaan.
Deze rubriek is eerder verschenen in het Noord-Amsterdams
Nieuwsblad en Zaanstreek op Zondag en wordt verzorgd door Rob
Veenman van de Oudheidkamer Oostzaan, bereikbaar via r.veenman@vpcconsult.nl
en via postbus 558, 1440 AN Purmerend. Tips, verhalen,
meldingen over historische activiteiten en dergelijke zijn van
harte welkom.
|
|