Maand: februari 2006

Ook de Kerkbuurt staat er gekleurd op

Wie deze foto vandaag de dag wil maken, moet op de kruising van de Jacob Corneliszstraat met de Kerkbuurt gaan staan en fotograferen richting het noorden.

De glaspui geheel rechts is gesloopt en heeft plaats gemaakt voor de ingang van de Dr Keijzerstraat.

Achter die prachtige bomenrij gaat het huis schuil van de dokter, of zoals als men in Oostzaan pleegt te zeggen: van dokter. Welke huisarts op dat moment is nog niet geheel duidelijk, want dat is afhankelijk van de juiste datering van deze afbeelding.
Een aantal zaken geven een goede aanwijzing: de wegsloot is nog aanwezig (gedempt in 1921), er zijn nog geen klinkers, ook hier nog gewoon een paardenpad, de grote hoeveelheid bomen duidt op de periode voor de watersnood en daarmee zitten we dan met redelijke zekerheid vóór 1916.

Mooi, zo lelijk

In de tijd dat de kleurenfotografie nog moest worden uitgevonden deed men daar verder ook niet moeilijk over. Wat er niet is, kan je maken en een van origine zwart-wit opname werd later dan met enig gevoel voor overdrijving ingekleurd. Als een schilder dat kan, moet het mij ook lukken, zal de fotograaf gedacht hebben. En hij kleurde er lustig op los.
Alweer een foto waaruit blijkt dat het verkeer ook richting Zaandam nou niet bepaald intensief te noemen is.
Het paardenpad lag er al enige jaren en de molen “Het Wapen van Oostzaan” was nog in volle glorie aanwezig. Landelijke rust met in de Weersloot het vervoermiddel uit die tijd: de Oostzaner jol. Naast plat en hondenkar de manier om met spullen van a naar b te komen. Het bekendste vervoermiddel uit die dagen is echter ook aanwezig op deze afbeelding: de benenwagen.

Paardenpad

Soms kom je in dat gigantische bestand van de oudheidkamer gewoon weer eens iets tegen dat je aan het denken zet. Zo ook nu weer, ik las in een overzicht dat gaat over allerlei grote en kleine gebeurtenissen in Oostzaan dat in 1893 er op het Weerpad (dat heet nu Kerkstraat) een paardenpad was aangelegd van 1000 meter.

Uit nog veel oudere informatie was al gebleken dat nog veel vroeger deze weg naar Zaandam ook Saegselpad werd genoemd en dat had te maken met het feit dat men regelmatig zaagsel strooide om de weg een beetje begaanbaar te houden.

Als men eind 1800 een paardenpad aanlegde richting Zaandam, dan zal het aanleggen daarvan richting Amsterdam er niet ver vanaf hebben gelegen.

Op deze foto uit het prille begin van de vorige eeuw kunnen we zo’n paardenpad nog goed herkennen. Voldoende breed om de hoeven enige stevigheid te bieden, de wielen konden voorlopig nog wel even door de karrensporen, want om nou te zeggen dat het echt druk was….

Hij komt, hij komt

Binnenkort hebben wij het weer voor het zeggen. De dag waarop we ons mogen uitspreken voor vier jaar dorpsbelang. Een recht waar met bloed, zweet en tranen voor is gestreden. Eerst door de “gewone” man en pas twee jaar later ook door de vrouw. Opmerkelijk feit dat Oostzaan daar blijkbaar ook in den beginne gevoel voor had, want als een der eerste gemeenten in Nederland bracht Oostzaan een vrouw “aan de macht”. Allereerst koos Oostzaan, toentertijd nog alleen de mannelijke kiezers, niet één maar twee dames in de gemeenteraad, maar bovendien installeerde de toenmalige burgemeester Teer mevrouw Willy Hofman – Poot in zijn college als wethouder namens de liberale Vrijheidsbond. Daarnaast nam mevrouw H Dirksen – van Dijk plaats in de gemeenteraad namens de SDAP.
Noch de Vrijheidsbond, noch de SDAP vindt u nog terug op dit bord uit de laat zestiger jaren van de vorige eeuw, zij zijn opgegaan in of vervangen door andere partijen en/of partijnamen.
Ook op deze plaat staan partijnamen die we in de komende verkiezingen niet meer tegen zullen komen, ook al weer vervangen door andere. Maar het gedachtegoed is nog wel ergens terug te vinden in een of ander program. Op elke hoek weet u te kiezen voor rechts, links of rechtdoor en datzelfde recht heeft u straks ook weer in het stemhokje.

Lijken uit de kast

Geheel tegen de verwachtingen in hebben we wel uitsluitsel gekregen over de kalkoen en nog niet over de peuter (maar dat zal best goed komen).
De kalkoen liet weten dat de veronderstelling dat hij/zij verorberd is bij een kerstdis, berust op een vooroordeel. Kalkoenen worden wel degelijk gegeten bij totaal andere gelegenheden en het moet nu maar eens afgelopen zijn met die Hollandse hokjesgeest. Wij zijn het hele jaar lekker en dat moet dan ook maar eens gezegd zijn, waarvan acte.
Het geheel was ondertekend met: “Au by Valentine from Ruig”, maar dat roept dan weer meer vragen op dan dat het antwoorden oplevert.
In ieder geval wensen wij u wel Happy Valentine en mocht daar bij u een kalkoen aan te pas komen: “Snij een beetje voorzichtig”, want als dit Valentine was, deed het toch een beetje zeer.

Op wenken bediend

Een paar dagen geleden schreef ik over het nauwe contact tussen mens en dier, specifieker over contact met pluimvee. Vrijwel niet te vermijden in het Oostzaan van vroeger.

Geheel onverwacht raakten wij bijna onmiddellijk daarop in het bezit van een reeks oude opnamen van de bekende firma Ruig uit het Zuideinde.

Daaronder bevond zich ook deze foto, die wel heel prominent bewijst hoe zorgeloos we er in die tijd nog mee om konden gaan.

Hopelijk is de voorzichtigheid die deze tijd ons verplicht van voorbij gaande aard, want is het geen prachtig plaatje.

Trouwens als u weet welke peuter hier zo lief staat afgebeeld, laat u het ons dan even weten.

Over de kalkoen zoeken we geen nadere informatie, het lot daarvan laat zich niet moeilijk raden, het is slechts een vraag in welk jaar zijn vlees een kerstdis heeft opgeluisterd.

Huisjes langs de slootkant
(vervolg van gisteren)

Goede mest
Met een juk op hun schouders konden de mannen twee tonnetjes ophalen en wegbrengen. Op de gemeentewerf werden de tonnetjes geleegd en gereinigd en werden de fecaliën verder verwerkt, of als meststof of als toevoeging aan het huisvuil. Zo’n toilet buiten was zeker ’s winters en ’s avonds geen pretje en daarom mochten wij als kinderen gelukkig gebruikmaken van een po. Dan hoefde je tenminste niet de kou of de duisternis in. In de jaren ’50 werd onze huisbaas door wettelijke regels gedwongen de sanitaire voorzieningen aan te passen aan de eisen van de nieuwe tijd. We kregen een wc, een doorspoeltoilet, in huis. In de keuken werd een krappe kast omgebouwd tot schijthuis, met meer comfort (in zeer beperkte mate want de wc was heel erg krap). Aan de andere kant was de nieuwe wc ook weer een stap achterwaarts. Het spoelwater met de fecaliën stroomde via een septic tank en een lange pijp weer gewoon in de sloot.

050 Huisjes langs de slootkant
foto Oudheidkamer Oostzaan

Pas in de jaren ’70 werden we op het riool aangesloten en werd het afvalwater naar een waterzuivering gepompt. In die tijd werd de wc opnieuw verbouwd. Een toilet dat direct in de keuken uitkwam, was niet langer toegestaan. Echt hygiënisch was het ook niet. Op hetzelfde moment kon iemand enorme stankoverlast veroorzaken, terwijl op een meter afstand het eten werd klaargemaakt. Met veel breek- en sloopwerk werd er een nieuwe wc gebouwd, maar nu met een halletje ervoor. Een echt grote verbetering was het niet, maar de nieuwe situatie voldeed in ieder geval aan de wettelijke bepalingen.

Deze tweewekelijkse rubriek is eerder verschenen in het Noord-Amsterdams Nieuwsblad en het Zaans Stadsblad en wordt verzorgd door Rob Veenman van de Oudheidkamer Oostzaan, bereikbaar via r.veenman@vpcconsult.nl en via postbus 558, 1440 AN Purmerend. Tips, verhalen, meldingen over historische activiteiten en dergelijke zijn van harte welkom.

Huisjes langs de slootkant

Met luchtverfrissers kunnen we het kleinste kamertje in huis aangenaam en goed verzorgd houden. En met een trek aan een touwtje, of moderner, met een druk op een knop kunnen we onze ontlasting laten verdwijnen. Uit het zicht en uit het hart. Want ontlasting vinden we vies en daarmee willen we zo kort mogelijk geconfronteerd worden. Maar een nauwkeurige blik op onze uitwerpselen kan veel inzicht geven in onze algehele gezondheid en in de werking van onze spijsvertering. Honderd jaar geleden hadden we alle tijd om onze ontlasting te bestuderen: voortdrijvend in de sloot of liggend in het tonnetje.

050 Huisjes langs de slootkant
foto Oudheidkamer Oostzaan

Slootkant
Zelf heb ik het toilet boven de sloot thuis niet meegemaakt. Wij waren door de omstandigheden van modern toiletgerei voorzien. Oorspronkelijk liep er namelijk een sloot achter ons huis langs en zoals in die tijd gebruikelijk stond het toilet op de rand van de sloot. De grote en kleine boodschappen vielen gewoon door het gat in de zitting in het water, achtervolgd door het papier dat voor het afvegen werd gebruikt. Dat was zeker geen dubbellaags, extra zacht tissuepapier voorzien van een fraaie kleurenbedrukking. Die luxe kwam pas later, heel veel later. Voor het afvegen werden gewoon stukken krantenpapier gebruikt, opgehangen aan een spijker aan de binnenzijde van de deur. De gemeente besloot op een gegeven ogenblik de sloot te dempen en daardoor moest het slootkanttoilet verdwijnen. Veel inspiratie was er niet voor nodig om het huisje te verbouwen. Onder het gat in de zitting werd een tonnetje geplaatst en enkele keren per week kwamen medewerkers van de gemeente het volle tonnetje ophalen en een lege plaatsen.

(vervolg morgen)

Deze tweewekelijkse rubriek is eerder verschenen in het Noord-Amsterdams Nieuwsblad en het Zaans Stadsblad en wordt verzorgd door Rob Veenman van de Oudheidkamer Oostzaan, bereikbaar via r.veenman@vpcconsult.nl en via postbus 558, 1440 AN Purmerend. Tips, verhalen, meldingen over historische activiteiten en dergelijke zijn van harte welkom.

Klepperende klompen

Je ziet ze nog wel, soms. Niet zo’n bordje, want dat hoort bij een andere tijd. Zo heel af en toe hoor je ook nog wel eens over de straat klepperen.
Net als kwakende kikkers,
klinkende klokken,
koeien die loeien,
en kakelende kippen.
Die horen bij Oostzaan, zoals het Noordeinde bij het Zuideinde, zoals de Kerkbuurt bij de Kerkstraat en de Haal bij de Heul.
De charme van Oostzaan, bepalend voor het karakter en daarmee voor de aantrekkingskracht op nieuwe inwoners. Maar dan ook niet klagen dat ze blijven klepperen, kakelen, klinken, loeien en kwaken, want dat was toch zo landelijk?

Vragen? Geen vragen.

Vandaag zijn we op pad geweest voor de oudheidkamer en met groot succes. Het was zo’n dag dat je met een heerlijk tevreden gevoel terugkomt op de Leliestraat en dan zijn daar ook nog de nablijvers even blijven hangen. Da’s mooi, want dan kan je dat gevoel lekker met ze delen. Enthousiasme neemt de overhand en wilde plannen en goede ideeën strijden om voorrang. Maar het belangrijkste is en blijft toch die thuiskomst op het nest. Warm en eigen, kritisch en kalmerend, open en delend, een vat van gelijkgezinden en zo verschillend tegelijk.
Het was een dag van tegenstrijdigheid, zat ik vanmorgen nog tegen een razende sneeuwjacht op te kijken, vanmiddag scheen er heerlijk zonnetje en in de auto voelde dat (achter glas) al aan als het naderende voorjaar. Reden voor deze mooie plaat van het Zuideinde tegen de zeventiger jaren.
Vandaag hoeven we niet te weten waar en wie, want we weten het al.
Nee, geen vragen vandaag, slechts genieten alvast van wat ons binnenkort weer te wachten staat.