Op 14 januari 1942 kregen de Zaandamse joden, als eersten in Nederland, van de nationaal-socialistische bezetter de opdracht om hun woonplaats definitief te verlaten. In de maanden daarna werden ook de andere Zaangemeenten ‘Judenrein’ gemaakt. Drie jaar, drie maanden en drie weken na dat eerste bevel, op 5 mei 1945, mochten de overlevende joden zich voor het eerst weer openlijk op straat vertonen. Drie jaar, drie maanden en drie weken lang waren de honderden joodse inwoners verdwenen uit het Zaanse straatbeeld.
Drie jaar, drie maanden, drie weken wordt ook de naam van een expositie die het Bureau Discriminatiezaken Zaanstreek/Waterland in 2015 laat zien, 75 jaar na de Duitse inval in Nederland. In elk van de negen voormalige Zaangemeenten komen, op locaties die voor iedereen toegankelijk zijn, drie panelen met daarop foto’s van en informatie over zowel de toenmalige joodse inwoners van die plaats als de joodse onderduikers daar. In totaal gaat het dus om 27 panelen. Daarmee krijgen deze oud-streekgenoten weer even een gezicht en wordt een duistere periode uit de Nederlandse geschiedenis verhelderd.
Het Bureau Discriminatiezaken beschikt al over het nodige foto- en ander materiaal uit die tijd. Het resultaat daarvan is te vinden op www.joodsmonumentzaanstreek.nl. Maar van veel joodse inwoners en onderduikers ontbreken nog gegevens. We willen daarom via u een oproep doen om materiaal te leveren dat een aanvulling vormt op bovengenoemde site en dat wellicht kan worden gebruikt voor de expositie. Het kan van alles zijn: verhalen, foto’s, brieven en al dan niet officiële documenten.
Het monument aan Zuideinde 443 in Amsterdam is een bronzen plaquette.
De tekst op de plaquette luidt:
‘OP ZUIDEINDE 443 WOONDEN DERTIG VAN DE 75 JOODSE VLUCHTELINGEN DIE TUSSEN 1933 EN 1939 DUITSLAND, POLEN EN OOST-EUROPA NAAR DEZE BUURT EN OOSTZAAN KWAMEN, OP DE VLUCHT VOOR HET NAZI-BEWIND. ZIJ VONDEN HIER TIJDELIJK ONDERDAK. SOMMIGEN VERLIETEN NEDERLAND OP TIJD, ANDEREN OVERLEEFDEN KAMPEN EN VERVOLGING NIET. EEN KIND WAS ONDERGEDOKEN IN DEZE OMGEVING. GEDENKT HEN EN DIE HEN HELPEN. 28 APRIL 2005.’
Het materiaal mag op diverse manieren worden aangeleverd: telefonisch (075-6125696), via de mail (e.schaap@bdzaanstreek.nl) of per post (Botenmakersstraat 42, 1506 PL Zaandam).
Bij voorbaat dank voor uw medewerking.
Met vriendelijke groet,
namens het Bureau Discriminatiezaken Zaanstreek/Waterland,
Erik Schaap