Maand: november 2005

Alweer iets nieuws?

Nee, eigenlijk niet, maar toch weer wel. We publiceren vandaag een exemplaar van de LESBRIEF, die al enige tijd geleden is bedacht en geproduceerd. Tijdens één van de monumentendagen ontstond het idee om aan de Oostzaanse schooljeugd wat meer achtergrond informatie ter beschikking te stellen over de historie van ons dorp. Nu het overgrote deel van de werkzame onderwijzers geen Oostzaanse achtergrond meer heeft, hadden ook zij daar wel oren naar. Dat signaal is door de oudheidkamer opgepakt en met behulp van enige professionele krachten uit het (dorpse) onderwijs uitgewerkt en gemaakt.

Vandaag publiceren we de lesbrief over HET WAPEN VAN OOSTZAAN, echter onder de naam:
KAZEN of KOLEN – typisch Oostzaan

Elke school in Oostzaan beschikt hier al over en we hopen oprecht dat er aan en mee gewerkt wordt, binnenkort zullen we dat ook eens komen navragen.
Ook in de Openbare Bibliotheek van Oostzaan liggen deze multomappen met alle reeds uitgekomen onderwerpen.
Steeds zijn we op zoek naar mogelijkheden om de geschiedenis van Oostzaan onder de aandacht te brengen, van de ouderen, die we vragen hun kennis met ons te delen, onder de jeugd, die we zoveel mogelijk informeren, van u, die we daar ook graag van laten mee genieten.
Kazen of Kolen kunt u hier zien.

Vondst menselijke botten Oostzaan

OOSTZAAN Bij een nieuw industrieterrein in Oostzaan werd een groot aantal menselijke botten gevonden. De vondst werd gedaan door een vrouw en haar zoon. De botten zouden uit de grond rond de kerk in Oostzaan komen, maar burgemeester Möhlmann sluit dat uit.
11 november 2005 (RTV-NH) deze uitzending loopt vandaag, vanaf morgen waarschijnlijk te zien in het nieuwsarchief van RTV-NH.

Van oudher is er in en rondom de Grote Kerk in ons dorp begraven. Wie centjes genoeg had, kon een plekje verwerven in de kerk, tot dat op een gegeven moment werd verboden, dat gebeurde niet alleen hier maar ook elders in het land. Hoe oud de oudste graven zijn is niet exact bekend, waarschijnlijk gaat dat terug tot het ontstaan van de kerk, zo’n 800 jaar geleden.

Herhaaldelijk is de begraaflocatie aangepast aan de eisen van de tijd, nog onlangs is een groot gedeelte van de inmiddels Algemene Begraafplaats geruimd om weer plaatsen te scheppen voor de toekomst. Deze foto is nog van vóór het ontstaan van de Ds Nanne Zwiepsingel, rechts naast het pad zien we nog de Kerksloot, die oorspronkelijk doorliep tot onder het Zuideinde door. Wie weet in welk jaar deze situatie definitief verleden tijd werd?

Zuid, Noord of West?

Duidelijk herkenbaar zijn de wegsloot, het wegslootbruggetje, de bovengrondse gasbuis, die met een groot vierkant langs de brug het gas transporteert van de kant van de weg, bovenlangs naar het erf en zo verder naar het huis. Er is ook een boenwal aanwezig, nou ja, de restanten.
Deze walletjes werden o.a. gebruikt om de melkbussen te ‘reinigen’, maar ook wel voor de afwas.
Dat dat nou niet echt heel gezond was, behoeft nu geen betoog, maar die inzichten waren toen niet algemeen verspreid en met name Dr Thorbecke heeft zich jarenlang moeten beijveren om hier verandering in te brengen. Nu weer even terug naar de locatie, die weten we dus niet. We roepen andermaal uw medewerking in om de plaats van dit huisje te bepalen.
Een mailtje versturen kan door op het envelopje te klikken dat zich onder dit bericht bevindt. Vermeld aub wel het nummer uit de titel. Je kunt de foto groter maken door erop te klikken.

02/02/2006 uitsluitsel van de hand van historicus Jelle Brinkhuijsen:
Kerkbuurt 69

Uit de school geklapt

Gisteren, ja u leest het goed, immers de geschiedenis daarvan is vandaag geboren, hebben we de plannen voor het najaar en het volgend jaar besproken. Dat doen we elke maand een keer en de ene keer is dat wat spannender dan de andere. “Lopende” zaken passeren de revue en zijn meestal wel bij ons bekend, maar soms zien we aanzetjes voor nieuwe plannen in een uitgewerkte vorm en dat is dan weer wel heel verrassend.
Gisteravond gebeurde dat ook: een ontwerp voor de kaft en inhoud van een voor volgend jaar geplande uitgave omdat we in 2006 vijfentwintig jaar bestaan.
Nee, ik ga u geen plaatje laten zien, want dat is natuurlijk nog ‘onder curatele’, maar vertel u wel vast dat de aaaah’s en ooooh’s niet van de lucht waren. Als u tzt net zo enthousiast reageert als wij komt het helemaal goed. Het is een prachtig onderdeel van de vele activiteiten die voor dit jubileumjaar zijn gepland, maar daarop kom ik later wel eens terug.

Rest mij vandaag nog u te vertellen dat alle lampen buiten weer branden, dankzij onze oplettende buren. Met enige regelmaat stappen ze bij ons binnen met bijvoorbeeld de mededeling: “Oostzaan is uit”, waarmee bedoeld wordt de gevelverlichting aan de kant van het woord Oostzaan is uitgevallen.
Een goede buur is beter dan een verre vriend, maar waarderen doen we ze allemaal. Reacties van de overkant van de straat of van de overkant van de oceaan, het is ons om ’t even.

Noorderkerkbuurt

Van ’t één, komt ’t ander. Gisteren troffen we hem aan in een bijrol, maar vandaag prominent aanwezig in al zijn autoriteit en zeer waarschijnlijk op dat moment het “hoogste gezag” ter plaatse:
Hindrik Spelde, dorpsveldwachter te Oostzaan.

Hoe lommerrijk was Oostzaan nog in die tijd, rechts op de foto onderscheiden we het, met prachtige bomen omringde, huis van Dr Rutgers van der Loeff, arts alhier van 1905 tot 1923.
Vóór dat het postkantoor gebouwd werd, verrees ter plaatse (tweede huis rechts met hoge gevel) de winkel van W Buijs, thans Kerkbuurt 44. Dit huis verbrandde op 14 januari 1904.
De veldwachter met rijwiel, dat dan weer wel, maar zijn sabel zal wel thuis gehangen hebben, want echt nodig had hij dat niet tenzij voor het protocol, zoals gister. Wie er nog meer op deze afbeelding staan, is zeer waarschijnlijk niet meer te achterhalen. Deze foto is van 100 jaar geleden, dus die kans is zeer gering, maar je weet maar nooit….niet geschoten, altijd mis.
Verras ons met een mailtje.

Koningin Wilhelmina op Oostzaan

De grond was, om zo te zeggen, nog maar nauwelijks droog of onze toenmalige vorstin bezocht het dorp om met eigen ogen te aanschouwen hoe men de watersnood had doorstaan.

Op 22 mei 1916 bezocht zij, in het gezelschap van o.a. haar adjudant jhr C Hooft Graafland (rechts naast degene die met zijn rug naar ons toestaat) een aantal locaties in Oostzaan.
Zo kennen we foto’s van deze gebeurtenis uit de Kerkbuurt en ook in de Haal.
Maar deze levert ons toch weer een raadseltje op: WAAR is dit?
(Je kunt de foto hiernaast groter maken door erop te klikken.)
Waarschijnlijk wel in het dorp, want hoewel we burgemeester Teer op deze foto niet kunnen waarnemen, is er een andere autoriteit links naast de koningin te herkennen: dorpsveldwachter Hindrik Spelde met donker jas en ongetwijfeld gepoetste knopen.

Een mailtje kan je kwijt door op het envelopje te klikken dat zich onder dit bericht bevindt. Vermeld aub wel het nummer uit de titel.

Watersnood 1916

Talloze foto’s van de watersnood zijn al de revue gepasseerd. Vaak is er, ook door de oudheidkamer al aandacht aan besteed. Volgend jaar negentig jaar geleden, dus weinig kans meer op ooggetuigen, zou je zeggen. Krijgen we nog gegevens boven water van deze oer-Hollandse ramp?

Er werd ook in die tijd al heftig gefotografeerd en zeker deze gebeurtenis inspireerde talloze fotografen. Meestal zijn deze foto’s bekend, al gepubliceerd en voorzien van details over locatie of bewoning. Niet met deze echter, we weten niet eens zeker of het wel Oostzaan is, want soms “verdwaalt” een foto in ons archief.
We doen dus weer een beroep op u, wie kent deze locatie en helpt ons deze afbeelding te plaatsen.

Zou het niet prachtig zijn als dit nou juist de plek was die wel door een ooggetuige werd beschreven en letterlijk voor ons naliet:

Watersnood – Grootedijk
Broek in Waterland bij Katwoude 13 Jan 1916
Het water komt eerst 2 dagen en een nacht te Oostzaan, dus wij Oostzaners hadden de tijd om huisraad en vee te redden. Maar het is meest de bange natuur zodoende is er veel huisraad verloren gegaan. Wij zijn op 14 Jan naar Zaandam gevlucht, en kwamen eerst 7 April naar huis. De dijk kwam maar niet dicht. De schade die de meeste mensen leeden werd niet vergoed enkel de armste, de gegoede menschen kregen niets de rijken geheel niets. De huizen waren vol smeer en prut het was een smeerboel later kwam alles nog goed, buiten verwachting
Oostzaan Zuid A171; Aagje Kuiper Jd.; te Oostzaan Zuid

Broeder, hoe smaakt gij?

Een paar jaar geleden heb ik een broederpan geërfd of is het ‘georven’. Ik heb tenslotte geen Nederlands gestudeerd dus ik twijfel regelmatig over bepaalde schrijfwijzen. Dan moet het woordenboek uitsluitsel geven. ‘Geërfd’ blijkt de officiële versie te zijn terwijl ‘georven’ de bekakte vorm in de volkstaal is. Mijn erfstuk, de broederpan, ligt al jarenlang weg te kwijnen op de zolder, maar dat zal de komende tijd wel veranderen. In het voorjaar zijn we van plan in de Jol, het tijdschrift van de Oudheidkamer Oostzaan, te starten met recepten uit het verleden. En als eerste zullen we een ‘rijk’ recept van broeder plaatsen. Maar mijn broederpan, of beter gezegd de broederpan van de familie Veenman, is alleen gebruikt voor armelui’s broeder: zonder krenten en rozijnen, sucade en boekweitmeel. Gewoon een klef meelproduct zonder verdere toevoegingen, maar wel met lekkere, warme stroopsaus.

043 Potten en pannen in museum Grietje Tump
foto Rob veenman

Amsterdamsche
Mijn bron voor oude recepten blijft het kookboek van mijn moeder, het Kookboek van de Amsterdamsche Huishoudschool, samengesteld door de leerares C.J. Wannée. Het aardige van dit kookboek, waarvan de eerste druk in 1910 verscheen, is de verkrijgbaarheid ervan. De 26ste druk van het kookboek van mejuffrouw Wannée ligt nog steeds in de winkel. Tarwebloem, boekweitemeel, melk, eieren, gist, krenten en rozijnen, sucade, reuzel of Delfia. Dat waren volgens Wannée de ingrediënten voor dit nagerecht. Ook dat klopte niet bij de familie Veenman, want wij aten vaak broeder op zaterdag als hoofdgerecht. De reuzel was vroeger een standaard ingrediënt in de meeste keukens. De sterke lucht en smaak kan ik nog zo voor de geest halen. Delfia, zoals genoemd in het kookboek was mij volslagen onbekend en bij nader inzien is dat ook vrij logisch, gelet op hetgeen ik nu weet over het product. Ook hierbij heeft internet binnen vijf minuten het antwoord gegeven. De website van het Museum Het Prinsenhof in Delft geeft enkele recepten die bereid kunnen worden met Delfia, één van de oude producten van Calvé uit Delft. Gelet op die achtergrond is ‘Delfia’ ook een heel originele naam. Delfia blijkt een goed en misschien wel een gezonder alternatief voor reuzel, gemaakt uit kopra, het witte vruchtvlees van de kokosnoot. In die tijd zal het zeker geen product zijn geweest dat binnen het bereik van de arbeidende klasse zoals de Veenmannen heeft gelegen.

Uw recept
Broeder was vroeger een veel genuttigd recept, ook in de tijden dat kookboeken nog niet ingeburgerd waren. Honderd jaar geleden werden de meeste recepten gewoon doorgegeven van vader op zoon of van moeder op dochter. Zo zal iedere familie eigen recepten hebben gehad: voor broeder en voor veel andere gerechten. Kookboeken uit die tijd zijn er genoeg, maar veel persoonlijke gerechten lijken de komende tijd verloren te gaan. Daarom zijn we nu bijzonder geïnteresseerd in UW recepten voor broeder en voor andere gerechten zoals die meer dan vijftig jaar geleden gegeten werden. Schroom niet en klim in de pen. Schrijf uw oude recepten op zodat ze voor het nageslacht bewaard kunnen worden. En stuur ze op zodat we in deze rubriek en eventueel in andere publicaties aandacht kunnen besteden. Bij voorbaat mijn dank.
Deze tweewekelijkse rubriek is eerder verschenen in het Noord-Amsterdams Nieuwsblad en het Zaans Stadsblad en wordt verzorgd door Rob Veenman van de Oudheidkamer Oostzaan, bereikbaar via r.veenman@vpcconsult.nl en via postbus 558, 1440 AN Purmerend. Tips, recepten, verhalen, meldingen over historische activiteiten en dergelijke zijn van harte welkom.

Zoals we een paar dagen geleden al hebben gemeld, de nieuwste Jol is uit.
We staan stil bij het verdwijnen van de Kerkbuurschool samen met (oud)-leerkrachten en (oud)-leerlingen, het was toch even slikken.
Er werd zelfs spontaan een reünie georganiseerd door een bepaalde schoollichting naar aanleiding van dit gebeuren.

Ook onze Jol staat deze keer vol met verhalen, foto’s en anekdotes uit het rijke verleden van deze school. Om even te “proeven” stellen we twee pagina’s ter beschikking.
Het is wel noodzakelijk dat u hiervoor Acrobat Reader op uw PC heeft geïnstalleerd.
Pagina 3 en Pagina 35

klik hier voor gratis download ACROBAT READER http://www.adobe.nl/products/acrobat/readstep2.html

Voor wie (nog) geen donateur is van de Stichting Oudheidkamer Oostzaan, deze Jol is in beperkte mate te verkrijgen via de vrije verkoop bij de firma Top-1-Toys, Zuideinde 77 in Oostzaan. De kosten bedragen Eur. 3,95 per stuk. Maar OP IS OP.
Neem geen riscio en meldt u aan als donateur, dan ligt ie de volgende keer gewoon op uw deurmat.

Onderwerp: aanvraag spullen voor Menn.erf.
Beste Joop, Wij vinden het erg prettig dat jullie in Oostzaan mee willen helpen aan het Memorie project.Deze ronde hebben we in onze vitrine wat schoolspullen. Het onderwerp is: “Weer naar school!”.  Nu zijn we niet in het bezit van de onderstaande spullen. Hebben jullie die?  Mogen we die lenen? Het betreft:   Een Aap Noot Mies leesplankje met een doosje met letters. —  Een oud rapport. —  Een penhouder voor een kroontjespen.—Een paar schriften oa. Een schrift met schoonschrijven.  Ik hoor wel of jullie iets daarvan voor ons hebben. Met vriendelijke groeten Pieter Ruig
Leermiddelen tbv vitrine Mennistenerf in Zaandam
leesplank Aap, Noot, Mies